Hamilelik boyunca annenin ve bebeğin yaşayacağı değişimleri hafta hafta izleyebileceğiniz bir rehber hazırladık:
Milyonlarca sperm içinden en hızlı olanının yumurta içine girmesiyle hayat yolculuğu başlar. Sperm ve yumurta çekirdekleri birleşerek anne ve babadan gelen özellikler bebeğe aktarılır. Oluşan embriyo hızla bölünmeye başlayarak blastosist adını verdiğimiz ve yaklaşık 200 hücreden oluşan bir yapıya dönüştüğünde (spermle yumurtanın birleşmesinden yaklaşık 5 gün sonra) rahim içine yerleşir. Bir süre sonra ultrasonla kontrol edildiğinde rahim içinde içi sıvı dolu bir kese halinde görülen bu yapı hormonlar salgılayarak kendi gelişimi için gerekli değişiklikleri oluşturur. Bu hormonlar anne de uyku hali, halsizlik, kabızlık, bulantı-kusma ve vaginal akıntıda artma gibi şikayetlere neden olabilir. Gebeliğin ilk dönemlerinde salgılanan en önemli hormon hCG adı verilen ve embriyonun gelişiminde rol oynayan hormondur. İdrarda ya da kanda yapılan gebelik testinde bu hormon ölçülmektedir.
Adet gecikmesinden sonraki ilk 1-2 günde bu hormonun varlığı kanda saptanarak gebelik tanısı konulabilirken, 4-5 gün sonra da idrarda saptanabilmektedir. Kanda ölçüm daha hassas ve etkili olduğu için gebeliğin erken tanısı ve anormal bir gebeliğin ayırt edilebilmesi amacıyla idrar yerine kanda bakılması daha doğru sonuç verecektir.
Gebelik takibi yaparken son adet tarihine göre hafta hafta hesaplamak daha net bilgi vereceğinden ayları konuşmak yerine haftaları söylemek daha doğru olacaktır. Toplam gebelik süresi de son adet tarihinden sonra 40 haftadır, bunun 2 hafta öncesi ya da sonrası da normal sınırlarda kabul edilmektedir. 36 haftadan önce doğumları ise erken doğum olarak sınıflandırmaktayız. Bebek 32. Haftadan önce doğarsa solunum sıkıntısı yaşayabilir. 20. Haftadan önceki doğumlar ise düşük olarak adlandırılmaktadır.
Adet gecikmesinden sonraki ilk haftada yapılan vaginal ultrasonografide gebelik kesesi görülebilir; ancak kalp atımları en az 10 gün sonra görülebilecektir. İlk haftalarda henüz kalp atımları görülmeden gebeliklerin yaklaşık %15-20’si kaybedilmektedir. Kalp atımları görüldükten sonra kayıp oranı %2-3’e düşmektedir. Kayıpların en önemli nedeni embriyodaki kromozomal/genetik sorunlardır. Diğer bir deyişle anormal olan embriyo içerde ya büyüyememekte ya da rahim tarafından dışarı atılmaktadır. Yani ilk haftalarda doğal bir seçme mekanizması devreye girmekte ve normal olmayanlar ayıklanmaktadır.
İlk haftalarda yapılan muayene gebeliğin tekiz mi ikiz mi olduğunu, dış gebelik olup olmadığını belirler. Ayrıca takip için ilerde gerekli olacak embriyonun ilk ölçümlerinin yapılmasını da sağlar. Bu nedenle hamile kaldığınızı düşündüğünüz anda doktora giderek muayene olmanız takip açısından çok önemlidir.
Annede bu dönemde ilk değişimler mide bulantısı, yorgunluk, halsizlik ve uyku hali olacaktır. Bu dönemde daha sakin bir hayat tarzının seçilmesi yararlı olacaktır.
Bulantı ve kusmaların önlenmesinde en önemli nokta sıvı alımının dengeli olmasıdır. Eğer hamile kadın bulantıya bağlı sıvı alımını azaltırsa daha fazla bulantı hisseder, sıvı alımını daha da azaltır, bu da bulantıların daha da artmasına neden olur. Bu nedenle bulantıların yaşandığı ilk dönemlerde eğer sıvı yeterince alınamıyorsa mutlaka hekime başvurulmalıdır. Kokunun yoğun olduğu kapalı bölgelerden uzak durmak da yine bulantının azalmasına yardımcı olacaktır.
Gebelik süresince beslenmenin temel kuralı az ve sık (gunde 3 değil 5 kez) sağlıklı besinleri (proteinden zengin et, süt, yogurt vb.) tüketmektir. Bunun yanında sıvı alımına dikkat edilmeli ve düzenli yürüyüşlerle hareketli olunmalıdır. Yoga, pilates, aletli jimnastik gibi hareketi sağlayan spor dallarından size en uygununu seçerek yaşam şeklinizin içine sokarsanız çok daha rahat bir hamilelik ve doğum geçirebilirsiniz. Sizi zorlamayan, çarpıntıya veya sakatlanmaya neden olmayan her türlü spor hamilelik sırasında düzenli olarak yapılabilir.
Gebeliğin ilk haftalarında sadece folik asid takviyesi yeterli olacaktır. Mümkün olduğunca başka bir ilaç alınmaması ve çiğ/pişmemiş yiyeceklerden uzak durulması önerilir. Radyolojik tetkik yaptırmak gerektiğinde mutlaka doktorunuza danışmanızı öneririm. Özellikle karın bölgesine yüksek dozda X ışını uygulaması bebekte anomaliye neden olabilir. Cinsel hayat son haftalara kadar devam edebilir. Dişetlerinde şişmeye bağlı olarak kanamalar oluşabilir. Tat ve duyu değişimleri olabilir.
12. haftanın sonlarına doğru hamileliğe bağlı değişikliklere kadınlar alışmaya başlar ve kabızlık, uyku ve halsizlik gibi sorunlar normale döner.
İlk 12 hafta bebek anomali taraması için önemli bir dönemdir. Testlerin birçoğu bu dönemde yapılarak herhangi bir sorun varlığında müdahale edilmesi amaçlanır. Sorunlar ne kadar erken saptanırsa o kadar erken müdahale edilebilir. Bu nedenle ilk 3 ay gebe takibinde önemli bir dönemdir.